Eergisteren was het de laatste dag van het Di Paoli feswtival. Het is niet zomaar een dag, het is zo’n beetje de belangrijkste dag. Sistersday !! Het is de dag dat zusters een eerbetoon aan hun broers brengen. Ik ben door Shyam uitgenodigd om het mee te beleven.
Ik zit wat op het internet te surfen als Renu boven komt. “Namaste papa.” Ze heeft 2 plastic zakken en een bord bij zich. Op het bord worden verschillende etenswaren gelegd en dan wordt dit bord met een namaste gebaar aan mij aangeboden. Daarnaast krijg ik de andere zak met allerlei fruit. Ze maakt een kleine buiging “Namaste papa.” en ze gaat de trap af. Sjezus, daar word ik heel erg verlegen van. Op het bord ligt O, de pannekoekachtige dingen, 2 hardgekookte en daarna gebakken eieren en die ronde circel-dingen zijn zoet en best lekker. Ik eet braaf mijn bordje leeg en bel daarna het Heart om te zeggen dat ik niet meer kom. “No I am not hungry, I just finished a plate with your Newari food.” Ze begrepen het.
‘n Uurtje later komt Shyam de trap op. “Are you ready Sir,? we go to my family house.” “Oke Shyam, may I take pictures?” “Sure Sir.” We gaan op weg. Bij Shyam’s familie huis is het goed bukken. Shyam legt mij uit dat ze in de oude historische panden expres lage deurtjes hebben gemaakt. Ook de Newari moeten bukken. De reden is vrij eenvoudig maar ook veelzeggend. Als je het huis binnen komt maak je dus per definitie een buiging en dat getuigd van nederigheid en eerbied.
2 trapjes op en ik beland in een voorruimte. Daar bevinden zich verschillende zusters van Shyam en ook z’n twee kids. Ik namaste er lustig op los, slippers uit en de “woonkamer” in. Met de deuropening in mijn rug zie ik links de vander van Shyam in de typerende kleermakerszit op een lange mat welke over de hele lengte van de kamer ligt. Camera naar rechts, op de vloer zijn figuren gemaakt van 7 verschillende soorten graan,rijst, enz. Het heeft uiteraard een betekenis maar die is mij ontschoten. Rechts van de vader, links voor de kijker, zijn ook 7 figuren gemaakt waar in de loop van deze puja van alles wordt gelegd, aan gestoken enz.
Vader Shyam doet het voorbereidende werk samen met zijn oudste dochter. Het vergt best wat tijd en het zijn diversen rituelen. Ook wordt het tika materiaal aangemaakt. De man doet dit al zolang hij zijn eerste dochter had maar hij kijkt toch erg verbaast naar zijn rode vingers. Inmiddels hebben alle aanwezige mannen, met uitzondering van mij, plaatsgenomen op de mat. Dit alles in de goede volgorde. Naast de vader de oudste zoon, zijn 2 zonen dan Shyam met zijn zoon. De vereering begint.
De zuster van de vader geeft, geholpen door de oudste dochter, vader Shyam een tika. Er wordt ook water op de schouders gedaan en daarna wordt een gift aangeboden. Een bloemenkrans, een wit lint wat ook om de hals wordt gedragen een vrucht Toshi genaamd. Met het buigen en aanraken met het hoofd van de vrucht wordt dank gezegt. Op naar de oudste zoon. Zo gaat de tante van Shyam het rijtje af gade geslagen door alle zussen.
Daarna is het de beurt aan de oudste zus van Shyam om, geholpen door haar jongere zus, het hele ritueel te doen. Daarna de tweede oudste zus enz. Als Shyam zijn jongste zus is geweest zie je een duidelijk verschil tussen de twee Shyammen.
Na de zussen van Shyam komen de dochters van de oudste broer en Shyam aan de beurt. Hier wordt mij erg duidelijk wat men met “Jong geleerd is oud gedaan” bedoeld.
Als alle tantes, zussen en dochters geweest zijn begint er een nieuw ritueel. In de figuren, die uit 5 circels bestaan, worden 5 lontjes doordrengt van olie aangestoken. Dan komen de zussen weer langs. De hulpzus draagt een mand met bloemblaadjes en zaden en de andere zus vult een klein bakje met deze blaadjes en kiepert dit over het hoofd van de broer. Ze doet dit drie maal. Nadat alle zussen ook deze toer hebben gedaan komen ze weer 1 voor 1 langs om eten in je handen te drukken. In dit geval O met ei en vis. Intussen is ook de raksi aangevoerd. Als alle mannen van eten zijn voorzien mogen de meiden ook een hapje doen.
Ik heb de vereering van de jongste dochter gekregen, tika, bloemenkrans, lint, vruchten. Daarna heb ik van alle zussen O, ei en gedroogde vis gekregen. Ik barst van het eten. Alle mannen beginnen aan hun hapjes dus ik eet een O-tje en een ei en moet wel een hapje gedroogde vis eten. Geen gezeik, met kop en staart naar binnen werken, wat ben ik toch een kanjer. Gelukkig kan ik het wegspoelen met een forse slok raksi. Het hele ritueel heeft best wat tijd gevergd, reken maar uit, 1 tante, 5 zussen en 2 dochter die allemaal langs 6 kerels moeten gaan. Net als ik weer een ei in m’n mond wil proppen zegt Shyam “So and now we have diner.” Ik kan het niet geloven maar er wordt inderdaad een zak met bananenblad borden binnen gedragen en die bordden worden weer vlot door de zussen aan ons mannen gegeven. Beaten rice, dhal, picles, buffelvlees en kip, met alle botten er nog in uiteraard. “You want a spoon, sir.” “He Shyam, what you think, I am Newar” Stoer werk ik mijn bord leeg. Als toetje krijgen we de orginele Bhaktapur yoghurt. Die heb ik met mijn handjes opgegeten, moet je ook eens proberen. Ook de zusjes genieten van dit smul festijn.
De raksi vloeit rijkelijk en na een half uurtje gaan Shyam en ik huiswaarts. Daar is het zoals gewoonlijk een samenkomst van de buren en ook de overbuurman, Radjindra is net terug van zijn ouderlijk huis.
Ik vond het een hele belevenis en begrijp stukje bij beetje meer en meer van deze cultuur.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten