Bhaktapur Night

25 november 2007 10:21 uur.

Een week geleden kreeg ik bezoek van de voorzitter van de toeristenvereniging. Er wordt een 7de Bhaktapur Night georganiseert en of wij ook mee wilden doen. Wat is het precies wilde ik weten en de man legt uit dat het een cultureel gebeuren is maar dat er ook aan de innelijke mens wordt gedacht. Eten en drinken dus. Hij laat een lijst zien met de deelnemers en daar staan 11 restaurants op die allen een stand ter beschikking krijgen om zich te promoten. Onze naam is voor de zekerheid alvast maar ingevuld en ik zie dat alle gerenomeerde restaurants mee doen.Ieder restaurant heeft 1 of meerdere specialiteit(en) waarmee zij zich willen promoten. Momo’s en hamburgers zijn al vergeven. “Maybe pakoda?” “No, I think spaghetti Bolognese.” Ujjol begint het te leren. Niet meer dat slaafse “yes boss.” en ook niet schaapachtig lachen maar gewoon je mening zeggen. Ik ben er inmiddels achter dat de Nepali onze nieuwe spaghetti bolognese heerlijk vinden. Mijn staff is er van overtuigd dat niemand in Bhaktapur zulke lekkere spagetti maak en ik heb die overuiging eigenlijk ook.
De bedoeling is dat we tegen een leuk prijsje de toerist en de Nepali een hapje aanbieden. Spaghetti staat bij ons op de kaart voor 250 Rs, wat is een leuk prijsje? “Let’s do 100 rupee.” roep ik maar eens. “Yeh nice price. ”beamen de boy’s. De voorzitter is verguld en schrijft achter onze naam op zijn formulier : spaghetti & macaroni bolognese in. Wij krijgen de afmetingen van de stand en de datum, zaterdag de 24ste ’s avonds van 18:00 uur tot 20:00 uur. Da’s kort dag denk ik maar de Nepali schijnen dit heel normaal te vinden.
De afgelopen dagen heb ik kaartjes laten drukken met het Heart of Bhaktapur logo. De kaartjes hebben een afscheur strookje waarop een hart is afgebeeld. Tegen inlevering van een hart krijg je dus een bord spaghetti of macaroni bolognese. De hele week zijn we bezig geweest met de voorbereidingen maar het resultaat mocht er dan ook wezen.
Ik heb bij de smid ook vormpjes laten maken om hamburgers uit te stansen. Sinds kort heb ik een gehaktmolen en nu maken we gehakt op voorraad. Het was ff wennen voor de boy’s We gebruiken het gehakt voor momo’s, hamburgers en bolognesesaus. Ik wil echt proberen om een aantal zaken pre-fab te hebben. Elke keer als er een klant komt die momo’s of hamburgers of spaghetti bolognese wilt werd er buffelvlees gekocht, terug naar de keuken, met een hakmes net zo lang gehakt tot het gehakt was. Nu begrijp ik ook de naam, gehakt. Zo werd het dus vroeger in Nederland ook gedaan. Een lange voorbereiding waardoor het erg veel voorkomt dat iemand van een groep zijn gefrituurde rijst al op heeft gegeten als de laatste persoon nog steeds op zijn momo’s wacht. Ik wil dat iedereen van een gezelschap, of het er nu 2 of 20 zijn, tegelijkertijd eten krijgen.
Ook wil ik vanaf december iedere dag van de week een bepaald gerecht aanbieden voor 100 rupee. En zoals iedereen weet, woensdag, gehaktdag, hamburgers dus. Vandaar de stansvorm.
Toen ik bij de smid stond te wachten viel mijn oog op een muur die in een woning in het midden van een raam was geplaatst. Ik vraag aan Shyam, “What’s that?” en ik knik naar het raam. Shyam legt uit. In Nepal is het gebruikelijk dat een woning vertikaal wordt verdeeld. Als de vader overlijd gaat de woning over in de handen van de zoon of zonen. Ja dames, dat lezen jullie goed. Er zijn vrouwen die “I am so glad to be a woman.” roepen maar dat zijn in iedergeval geen Nepaleese vrouwen, die erven niets. En als de woning in gelijke stukken wordt verdeelt dan wordt dat erg letterlijk genomen. Als daar een raampje zit, jammer dan, gewoon een scheidingsmuur zetten. Heerlijk land !!




Afgelopen donderdag verzamelen zich steeds meer Maoisten op het Taumandhi Square. Vanaf het wordt redelijk vol en er is ook een geluidsinstallatie geplaats voor de diverse sprekers. Het kleurt verschikkelijk rood op het plein. De Nyatapola tempel is overbevolkt met Maoisten die allemaal rode vlaggen dragen en leuzes schreeuwen. Op mijn balkon zit een groep van 10 man die aftaaien. Ze zijn een beetje bang van de agressie die de meute uitstraalt. Mijn restaurantje is leeg op de staff na. Maoisten komen na een tijdje water vragen, het is bloed heet in de zon en ze willen naar het toilet. Ik sluit m’n tent, geen water voor die fuckers en zeker geen gepies in ons mooie toiletje. Om 18:00 uur taaien de hufters pas af. Geen omzet. Klote land.
Sinds een week hangt er een spandoek voor de Bhaktapur Night aan het Nyatapola Cafe en gisteren was het dan zover. Vanaf een uur of 11 begint Nabu aan de bolognesesaus. Vanaf 14:00 uur kunnen we naar onze kraampjes.



Als ik naar het Heart wil gaan om te lunchen komt Renu boven. Ze heeft twee bakjes bij zich en bied die mij aan. Rijstepap en groentecurrie. Na mijn O, ei en gedroogde vis ervaring eet ik gewoon alles wat ze me voorzetten. Ik neem een hap van de rijstepap, shit, erg lekker. Ik bedank Renu en ze is verguld dat ik haar eten lekker vind. Even later komt Shyam met zijn bakjes boven en gezamelijk eten we. “This is special Newari month. Every day of this month we have to eat rice pap, even little bit is oke but we have to eat. I am lucky, I like rice pap.” “Me too Shyam, I also like rice pap.” Ik vraag niet waarom deze maand rijstepap maand is. Het is gewoon zo. Appart land.



Vakkundig wordt de kraam opgebouwd. Ik ben blij met mijn ervaring op diverse beurzen. In no time is de klus geklaart. Ik ga terug naar het Heart om te kijken hoever Nabu is gevorderd. Als ik op het plein arriveer zie ik een kring van mensen en als een echte Nepali ga ik kijken wat er aan de hand is. Een stel mannen is bezig met bonen, aardappelen, popcorn enz een figuur te maken, het blijkt een oude Newari gewoonte te zijn.






Vanaf een uur of 5 beginnen wordt het eten naar de stand gebracht. Ik heb voor de stand twee meiden geregeld. Samma en Salma verzorgen het eten en Ujjol beheert de kas. Vanaf 18:00 loopt het storm. Ik heb een van de drukste kramen van het plein. Ik wil dat mijn restaurant zo loopt. Een groot voordeel was dat er misschien maar 10 toeristen zijn geweest, de rest waren allemaal Nepali. Ook Shyam en de overbuurman komen een hapje doen. De buurman heeft z’n dochters meegenomen, Rosna heeft de mooiste lach van heel Nepal. Om kwart voor 8 zijn we potje los, Nau is door zijn voorraad heen en ik vind het prima zo. Afbreken die tent en ook aan het feesten. Er wordt een aardig slokje raksi gedronken en de stemming zit er behoorlijk in. Ujjol brengt Salma naar huis maar Sasjan en Nabu blijven bij nog wat. Erg geslaagde avond alleen, volgend jaar doe ik het anders.

Langtang

18 november 2007 16:00 uur.

De grote festivals zijn voorbij. Nepal zou Nepal niet zijnals daar geen remedie tegen gevonden kan worden. Kortom er is elke 15 dagen wel een festivalletje. Alleen niet zo’n grote van 9 tot 10 dagen waarbij alle officiele instellingen gesloten zijn.
Terug naar de orde van de dag. Het is inmiddels wel een stuk kouder geworden maar het is weer dat wintersportweer. In de zon 25 tot 28 graden maar in de schaduw kan het overdag toch wel zo’n 13 -15 graden zijn. ’s Nachts daalt de temperaruur tot zo’n 5 graden maar dat wordt nog wat erger. In december en januari kan het ’s nachts zelfs vriezen. -1 tot -2 graden. Gelukkig heb ik een lekker warme deken en heb daar dus geen last van.
’s Morgens mijn ontbijtje op het dakterras lekker in het zonnetje, heerlijk. De bergen zijn ook weer erg goed te zien, het is kraak helder en staalblauwe luchten.
Het toeristenseizoen is in volle gang. Het is erg wennen, het kan barstens druk zijn en de volgende dag of dagen is er bijna geen kip. Ik kan per maand maar misschien beter per 3 maanden zeggen hoe goed m’n restaurantje draait. Als de Maoisten zich koest houden heb ik er alle vertrouwen in dat het goed gaat komen. Het is echter een lange weg te gaan maar ja, ik heb tijd,.
Ik ben de laatste dagen erg druk geweest met allerlei randzaken. De fut is er een beetje uit dus vandaag maar een kort stukje. Ik doe er speciaal voor het kippenhok wat foto’s bij, die zij jammergenoeg, niet hebben kunnen maken. Het panorama is links van de Nyatapola tempel, Nyatapola in het center en rechts van de Nyatapola. Dit gedeelte van de Himalaya wordt Langtang genoemd. Het Anapurna stuk, jullie beter bekent, is vanaf hier niet te zien.

Sisters day

14 november 2007 9:40 uur.

Eergisteren was het de laatste dag van het Di Paoli feswtival. Het is niet zomaar een dag, het is zo’n beetje de belangrijkste dag. Sistersday !! Het is de dag dat zusters een eerbetoon aan hun broers brengen. Ik ben door Shyam uitgenodigd om het mee te beleven.
Ik zit wat op het internet te surfen als Renu boven komt. “Namaste papa.” Ze heeft 2 plastic zakken en een bord bij zich. Op het bord worden verschillende etenswaren gelegd en dan wordt dit bord met een namaste gebaar aan mij aangeboden. Daarnaast krijg ik de andere zak met allerlei fruit. Ze maakt een kleine buiging “Namaste papa.” en ze gaat de trap af. Sjezus, daar word ik heel erg verlegen van. Op het bord ligt O, de pannekoekachtige dingen, 2 hardgekookte en daarna gebakken eieren en die ronde circel-dingen zijn zoet en best lekker. Ik eet braaf mijn bordje leeg en bel daarna het Heart om te zeggen dat ik niet meer kom. “No I am not hungry, I just finished a plate with your Newari food.” Ze begrepen het.


‘n Uurtje later komt Shyam de trap op. “Are you ready Sir,? we go to my family house.” “Oke Shyam, may I take pictures?” “Sure Sir.” We gaan op weg. Bij Shyam’s familie huis is het goed bukken. Shyam legt mij uit dat ze in de oude historische panden expres lage deurtjes hebben gemaakt. Ook de Newari moeten bukken. De reden is vrij eenvoudig maar ook veelzeggend. Als je het huis binnen komt maak je dus per definitie een buiging en dat getuigd van nederigheid en eerbied.
2 trapjes op en ik beland in een voorruimte. Daar bevinden zich verschillende zusters van Shyam en ook z’n twee kids. Ik namaste er lustig op los, slippers uit en de “woonkamer” in. Met de deuropening in mijn rug zie ik links de vander van Shyam in de typerende kleermakerszit op een lange mat welke over de hele lengte van de kamer ligt. Camera naar rechts, op de vloer zijn figuren gemaakt van 7 verschillende soorten graan,rijst, enz. Het heeft uiteraard een betekenis maar die is mij ontschoten. Rechts van de vader, links voor de kijker, zijn ook 7 figuren gemaakt waar in de loop van deze puja van alles wordt gelegd, aan gestoken enz.



Vader Shyam doet het voorbereidende werk samen met zijn oudste dochter. Het vergt best wat tijd en het zijn diversen rituelen. Ook wordt het tika materiaal aangemaakt. De man doet dit al zolang hij zijn eerste dochter had maar hij kijkt toch erg verbaast naar zijn rode vingers. Inmiddels hebben alle aanwezige mannen, met uitzondering van mij, plaatsgenomen op de mat. Dit alles in de goede volgorde. Naast de vader de oudste zoon, zijn 2 zonen dan Shyam met zijn zoon. De vereering begint.


De zuster van de vader geeft, geholpen door de oudste dochter, vader Shyam een tika. Er wordt ook water op de schouders gedaan en daarna wordt een gift aangeboden. Een bloemenkrans, een wit lint wat ook om de hals wordt gedragen een vrucht Toshi genaamd. Met het buigen en aanraken met het hoofd van de vrucht wordt dank gezegt. Op naar de oudste zoon. Zo gaat de tante van Shyam het rijtje af gade geslagen door alle zussen.



Daarna is het de beurt aan de oudste zus van Shyam om, geholpen door haar jongere zus, het hele ritueel te doen. Daarna de tweede oudste zus enz. Als Shyam zijn jongste zus is geweest zie je een duidelijk verschil tussen de twee Shyammen.



Na de zussen van Shyam komen de dochters van de oudste broer en Shyam aan de beurt. Hier wordt mij erg duidelijk wat men met “Jong geleerd is oud gedaan” bedoeld.


Als alle tantes, zussen en dochters geweest zijn begint er een nieuw ritueel. In de figuren, die uit 5 circels bestaan, worden 5 lontjes doordrengt van olie aangestoken. Dan komen de zussen weer langs. De hulpzus draagt een mand met bloemblaadjes en zaden en de andere zus vult een klein bakje met deze blaadjes en kiepert dit over het hoofd van de broer. Ze doet dit drie maal. Nadat alle zussen ook deze toer hebben gedaan komen ze weer 1 voor 1 langs om eten in je handen te drukken. In dit geval O met ei en vis. Intussen is ook de raksi aangevoerd. Als alle mannen van eten zijn voorzien mogen de meiden ook een hapje doen.






Ik heb de vereering van de jongste dochter gekregen, tika, bloemenkrans, lint, vruchten. Daarna heb ik van alle zussen O, ei en gedroogde vis gekregen. Ik barst van het eten. Alle mannen beginnen aan hun hapjes dus ik eet een O-tje en een ei en moet wel een hapje gedroogde vis eten. Geen gezeik, met kop en staart naar binnen werken, wat ben ik toch een kanjer. Gelukkig kan ik het wegspoelen met een forse slok raksi. Het hele ritueel heeft best wat tijd gevergd, reken maar uit, 1 tante, 5 zussen en 2 dochter die allemaal langs 6 kerels moeten gaan. Net als ik weer een ei in m’n mond wil proppen zegt Shyam “So and now we have diner.” Ik kan het niet geloven maar er wordt inderdaad een zak met bananenblad borden binnen gedragen en die bordden worden weer vlot door de zussen aan ons mannen gegeven. Beaten rice, dhal, picles, buffelvlees en kip, met alle botten er nog in uiteraard. “You want a spoon, sir.” “He Shyam, what you think, I am Newar” Stoer werk ik mijn bord leeg. Als toetje krijgen we de orginele Bhaktapur yoghurt. Die heb ik met mijn handjes opgegeten, moet je ook eens proberen. Ook de zusjes genieten van dit smul festijn.
De raksi vloeit rijkelijk en na een half uurtje gaan Shyam en ik huiswaarts. Daar is het zoals gewoonlijk een samenkomst van de buren en ook de overbuurman, Radjindra is net terug van zijn ouderlijk huis.
Ik vond het een hele belevenis en begrijp stukje bij beetje meer en meer van deze cultuur.

Knipperend achterlicht

11 november 2007 15:44 uur.

In mijn ochtend routine leest ik mijn mail, kijk ik of de blog van een aantal personen is bijgewerkt en lees de krant. Op 30 oktober verscheen er in de Telegraaf het volgende bericht.

AMSTERDAM, dinsdag
De politie gaat streng letten op knipperende en aan kleding bungelende fietslampjes. Via een brief wordt de politiekorpsen duidelijk gemaakt wat precies de regels zijn. „Het bleek niet overal op dezelfde manier behandeld te worden”, zegt woordvoerder Jos Steehouder van Bureau Verkeershandhaving. In de brief staat dat alleen aan fietsen bevestigde verlichting, met voor een wit en achter een rood lichtschijnsel, geaccepteerd mag worden. De lampjes mogen niet knipperen en de fiets moet in wielen en trappers oranje reflectors bevatten.

Daar ga ik iets mee doen bedacht ik me.Tot mijn verbijstering gaat de berichtgeving over het knipperende fietslampje 4 dagen door waarvan 3 dagen op de voorpagina !!! Het is de kneuterigheid ten top. Als je hier leeft dan is dit z’n belachelijk verhaal dat je haast niet kan geloven dat het geen grap is of een test om te kijken hoe “de Nederlander” reageert.
Na een tijdje Nepal ga je toch wat anders tegen dingen aan kijken. Als je het geschiedkundig, taalkundig enz bekijkt hoort Nepal eigenlijk bij India. Niet dat ik dat zou willen maar het gaat over de bevolking.We praten dan wel eventjes over 1.300.000.000 mensen. De 2.000.000.000 chinezen doen in dit verhaal niet mee omdat jullie er anders maar een complex van krijgen.
Als de de Vietnamezen, de Kmer en de Thai enz. bij India en Nepal telt kom je op 1.600.000.000 mensen. Wie zijn jullie, de 16.000.000 inwoners van Nederland. Dat is 1 op 1000. Een stad als Breda met wat randgemeenten is misschien 200.000 inwoners. Tweehonderdduizend is precies wat er staat. 200 Nederlanders en de rest Aziaten. Alleen maar om de verhouding weer te geven. Je moet er eens tegen touwtrekken. Ik heb geprobeert het verhaal aan Shyam uit te leggen. Niet te doen. Niet 1 fiets in Bhaktapur heeft überhaupt een lamp laat staan ‘n achterlicht.
Ik krijg steeds meer het idee dat de westerse wereld zijn doel voorbij schiet. Als je leeft tussen mensen die alles uit de kast moeten halen om morgen eten op tafel te kunnen leggen, wat overigens een metafoor is want ze hebben geen kast en tafel, dan wordt zo’n knipperend fietslampje iets volkomen absurts.
Er is een instantie die € 50.000,= per junk uittrekt om in Suriname in alle rust en vrijheid af te kicken. Huh ???? Leg dit maar eens uit aan de Nepali met een gemiddeld jaarinkomen van $ 250,= .
Gisteren ben ik even in de deuropening van het Khwopa Guest house gaan staan en heb er een serie foto’s genomen. Over tegenstellingen gesproken.
Op de motor, zonder helm, met 2, 3, 4 tot 6 personen.Dat laatste heb ik gezien maak gisteren kwam er geen voorbij.
Maar ........................... en daar heeft de Nederlandse overheid dan weer wel gelijk in, geen van deze motoren heeft een achterlicht dat knippert.
Nog iets om over na te denken: in 2006 waren er in heel Nepal 123 dodelijke verkeersslachtoffers waarvan plus/minus 30% kinderen jonger dan 6 jaar. Deze kinderen zijn voor 98% aangereden omdat ze onverwacht de weg op renden of overstaken. Toch ook weer cijfers om me thuis te komem dacht ik. Nepal heeft overigens 24.000.000 inwoners en 1 blanke ondernemer in Bhaktapur.

Newari oudjaar

10 november 2007 8:33 uur.

Gisteren was het naast puja Laxmi ook Newari oudjaar want, u raad het al, vandaag is het Newari nieuwjaar.
Als ik ’s middags ga lunchen zie ik, na het gebruikelijke praatje pot, dat Shyam en vele anderen, de Khwopa van een leuk bloemenkransje heeft voorzien. Er is net een buitje regen neer geplettert, ik geef Shyam mijn paraplu en schiet een plaatje. Tijdens mijn wandelingetje over Durbar square terug naar het Heart zie ik overal versieringen van bloemenkransen.
Na de lunch huiswaarts en wat pielen op m’n laptop. Na een tijdje schuift er een Engelsman aan. Het blijkt Aidan Warlow te zijn, de oprichter van de Kathmandu University High School. Een inmiddels zeer gerenomeerd instituut in Kathmandu en Bhaktapur. Na het gebruikelijke “Hello how are you, where you comming from, how you like Nepal” komt dan 99 % de vraag “Why did you decide to go to Nepal?” Mijn uitleg wordt steeds korter want ik heb het waarschijnlijk al 100 keer verteld als het niet meer is. Aan mij natuurlijk ook het recht om aan Aidan te vragen wat hem zoal naar Nepal heeft doen komen. Enfin dat verhaal komt nog wel een keer want hij wil mij perse nog een keer ontmoeten in verband met zijn verdere plannen. Maar een leuke middag.
Tegen vijven begint het al aardig te schemeren. Op naar het Heart om eens te kijken hoe de lichtjes het doen. Als ik bij het Heart aankom zie ik Ujjol met een kommetje rood spul naar buiten komen. “What that ?” “Ah, this is red mud.” “Yèèèèèès ?” “Well uh this is to put on the floor to make a track for our goddess.” “But of course, how could I forget.” Ik blijf binnen staan terwijl ik zie dat onz zjol mee rooi spul de vloer begint in te pappen, Sorry, maar de brabantse tongval komt boven drijven bij grote verbijstering. Ik neem er maar een fotootje van.
Terwijl ik naar buiten ga komt er een groepje meisjes naar Ujjol en begint te zingen en een dansje te doen. Ujjol moddert rustig door en laat de meisjes het voledige program afzingen / dansen. Heel erg leuk om te zien. Daarna geeft hij ze 10 rupee en gaat door met het besmeuren van m’n restaurantje.
Gisteren waren we al overeengekomen dat hij een groot aantal 10 rupee biljetten in huis moest halen voor de meisjes. Met het Newari oudjaar gaan ’s avonds groepjes meisjes op weg om zingend en dansend voedsel, snoep en geld te verzamelen. Het is te vergelijken met Sint Maarten. De meiden zijn traditioneel gekleed en maken er iets prachtigs van, het is erg leuk, lief en vertederend om te zien.
Ik heb een afspraak om 6 uur met Krishna in de Khwopa dus er moet weer huiswaarts worden gegaan. Het is inmiddels erg donker geworden en de fotokwaliteit zal er niet op vooruit gaan maar het gaat om de impressie. Ik knip een aantal verlichte pandjes en zet de beste op m’n blog. Overal lachende mensen, prachtig.
Ook Shyam is bezig z’n guest house te verlichten. Overal worden traditionele Newari olielampjes weggezet. Kleine aardewerk bakjes waarin je een katoenen lontje doet en vol giet met olie. De overbuurman is dagen aan het draaien geweest en heeft er enkele duizenden van gemaakt. Ik heb er 40 gekocht om het Heart extra te verlichten. Ik schiet een plaatje van de Khwopa met op de voorgrond een net geariveerd Nederlands groepje. Tijdens het oversteken zie ik dat ook Master, mijn pashminawinkel vriend volop bezig is zijn pandje te verlichten. Ook daar komt al snel een groepje danseresjes op af.
Ik ga terug naar het Heart en bestel mijn fried rice. Constant zijn er zingende meisjes aan de deur en Ujjol rent steeds braaf de trap af en op om ze 10 rupee te geven. Vanuit het raam achter de counter schiet ik een plaatje van weer een groepje grietjes.
Het rode modderspoor loopt van de voordeur, de hal, de trap, de bar/counter naar het voorraadhok. Daar is de puja plek van de mannen. Naast Krishna en Shiba hangt daar nu ook Laxmi. Voor deze goden, de offergaven van Ujjol, Nabu, Carna, Sasjan, Kancha en Alley.